Hoe bied je stijgende bouwkosten het hoofd?
Hoewel de bouwkosten extreem stijgen, blijft het stressniveau redelijk laag bij de dijkverbetering Lauwersmeerdijk. Projectmanagers Ate Wijnstra (Waterschap Noorderzijlvest) en Gérard Porton (aannemerscombinatie Waddenkwartier) vertellen hoe zij bij zulke tegenvallers het hoofd koel houden.
De extreme kostenstijgingen (en prijsfluctuaties) van bouwmaterialen zijn moeilijk vooraf in te schatten en dit staat op gespannen voet met het principe van voorcalculatie van de subsidieregeling HWBP. Om deze reden is een tijdelijke en een pragmatische oplossing gevonden voor projecten vlak voor aanbesteding of in de fase van prijsvorming. Kort gezegd komt het er op neer dat door het toepassen van de hardheidsclausule uit de subsidieregeling, het verschil tussen het geraamde bedrag en de werkelijke kosten wordt gesubsidieerd bij de vaststelling indien voldaan wordt aan de voorwaarden. De factsheet waarin de werkwijze beschreven wordt, is gepubliceerd op de website van het HWBP: Stijging bouwstoffen & subsidie | Hoogwaterbeschermingsprogramma (hwbp.nl)
Peentjes zwetend de prijsontwikkelingen volgen terwijl de doemscenario’s door je hoofd schieten? Afgekloven nagels? Extra grijze haren? Niks daarvan bij de dijkversterking tussen Lauwersmeerdijk en Vierhuizergat. Oké, het helpt dat het HWBP voor waterschappen snel met een tijdelijke regeling kwam, waarmee voor bouwmaterialen waarvoor de prijs extreem is gestegen het verschil tussen de stelpost en de werkelijk gemaakte kosten gesubsidieerd kunnen worden. Maar voor Ate en Gérard verandert dat de uitdaging niet. Ze hopen er namelijk, net als voor alle andere risico’s, samen uit te kunnen komen. En uiteindelijk geen gebruik te hoeven maken van de regeling.
Zelf oplossen
Begrijp de mannen niet verkeerd, ze zijn erg blij met de regeling en de snelheid waarmee hij er is gekomen. Het is volgens hen de beste oplossing voor het probleem dat voor ons ligt. Maar ze zien het als ‘back-up’. Als ‘iets om achter de hand te hebben’.
‘We proberen eerst met slimme oplossingen binnen het budget te blijven’, legt Ate uit. ‘Bijvoorbeeld door op andere punten meevallers te creëren. En door niet met oogkleppen op materiaal te gaan inkopen.’ Gérard: ‘We houden de tendens van de prijzen goed in de gaten. De realisatie van het project gaat 4 jaar duren en we hebben het materiaal niet allemaal meteen nodig. Als we in de winter van 2024 stalen damwanden nodig hebben, hebben we nu normaliter nog een jaar de tijd om de staalprijzen in de gaten te houden en op het juiste moment in te kopen.’ Ate: ‘We hebben het hier natuurlijk wel over maatschappelijk geld. Het blijft onze opdracht om daar met elkaar verantwoord naar te kijken.’
Cultuur is de sleutel
Met het doel om de gestegen bouwkosten bínnen het project op te vangen, blijft de druk er dus flink op staan. Toch blijft iedereen kalm. En volgen er geen bikkelharde gesprekken tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.
Die gesprekken zijn volgens Gérard en Ate nou net de sleutel bij omgaan met onverwacht grote tegenvallers als deze stijgende bouwkosten. Ate: ‘Het gaat om hóé je die voert. Om hoe je samen optrekt. Om de cultuur die heerst in het project. Met een starre opdrachtgever en een opdrachtnemer die het contract afspeurt naar haakjes om de opdrachtgever een oor aan te naaien, wordt het lastig om samen een oplossing te vinden. Zeker als je al in de realisatiefase zit.’
‘Het is een dooddoener, sorry,’ zegt Gérard, ‘maar de samenwerking valt of staat met openheid en eerlijkheid. Niet A zeggen, maar B doen. Geen dubbele agenda’s. Geen kaarten voor de borst. Je kunt van alles achter de hand willen houden, maar ergens in de meerjarige samenwerking komt wat je verborgen hield toch wel een keer uit.’ Ate: ‘Leg alles maar op tafel. En heb dan ook het vertrouwen dat de ander dat ook doet. Als Gérard tegen een probleem aan loopt, komt hij meteen naar mij. En ik leg het net zo transparant op het bureau van mijn bestuurder, mét een oplossing.’
De cultuur vraagt werk
De contractvorm die je kiest, kan bij die cultuur helpen. Zo nodigt het tweefasencontract waarmee Ate en Gérard werken al uit tot een transparante samenwerking. Omdat je daarin vooraf sámen de risico’s onderzoekt en belegt, is het voeren van open gesprekken daarover de normale gang van zaken. Maar de contractvorm bepaalt de cultuur niet, benadrukt Ate. ‘Zo’n manier van samenwerken is net zo goed mogelijk met een andere contractvorm.’
Het nastreven van die cultuur is wel makkelijker gezegd dan gedaan, moet Ate zeggen. ‘Zo in openheid en vertrouwen werken, vraagt iets van waterschappen én van marktpartijen. Die cultuuromslag heb je niet zomaar gemaakt. Wij hebben in de aanbesteding daarom ook echt naar de menskant gekeken. We zochten niet alleen naar een bedrijf die het werk kon doen, maar naar de ménsen met wie wij zo konden samenwerken. Die klik is belangrijk. Zorg dus dat je daar vanaf het begin aandacht voor hebt. Zorg dat je de juiste mensen aan tafel krijgt. En schroom niet om die samenstelling te veranderen als het niet werkt.’