‘Innovatie moet meerwaarde creëren ten opzichte van conventionele oplossingen’

Ton Swanenberg

is namens 10 partners projectmanager van project Meanderende Maas

Eddy van Haastregt (Sterke Lekdijk) en Ton Swanenberg (Meanderende Maas) delen recente inzichten op de Lekdijk bij Fort Honswijk in Houten. Ze praten bij over innovatie in dijkversterkingsprojecten en over handigheden, zoals het gebruik van de innovatiescan.

Wat schiet als eerst door je hoofd als je denkt aan innovatie?

Eddy ‘‘De vraag wat innovatie voor ons betekent. In de waterveiligheidswereld gaat innovatie vooral over bestaande innovaties doorontwikkelen en toepassen. Daarmee zit het nieuwe en spannende vooral in ‘zachte factoren’. Neem de waterontspanner, die voor stabiliteitsverbetering van rivierdijken kan zorgen zonder dat er extra ruimtebeslag achter de dijk nodig is. Die techniek op zichzelf is geen innovatie. We passen hem over het land verspreid in allerlei situaties toe. Maar het gebruik ervan in de huidige dijkversterkingen vraagt naast productinnovatie ook om innovatie op andere vlakken. Zo komt bij de techniek veel monitoring kijken. En andersoortig onderhoud. Hoe koppel je die monitoring aan de systemen van de beheerder? Hoe leid je de beheerder zo op dat hij ermee kan werken? Je moet mede leren vertrouwen op wat cijfers zeggen. Het op je laarzen over de dijk lopen blijft nodig, maar is toch heel anders. Ook dat is innovatie.’

Ton ‘Ik vind het fascinerend dat we na 1000 jaar dijken bouwen nog steeds aan het innoveren zijn. En dat de manier waarop we bouwen zo onderhevig is aan de tijdgeest. Technieken die jarenlang niet acceptabel waren, gebruiken we nu wél. Vlak na 1993 en 1995 kon je bijvoorbeeld niet aankomen met damwanden in dijken. Dijken werden versterkt met zand en klei, zo nodig met bekledingen en bij hoge uitzondering met constructies. Tegenwoordig is het heel normaal om andere technieken toe te passen omdat we ruimtelijke kwaliteit steeds belangrijker vinden nu er steeds minder ruimte is. Bij Meanderende Maas passen we damwanden grootschalig toe om woningen, erfgoed en karakteristieke bomenlanen op de dijk te behouden. We hebben ook een heel grote pipingopgave. Om die reden is er 2 jaar gestudeerd op de vraag of die opgave niet een tandje minder kon door uitgekiendere rekenmethoden toe te passen, de zogenaamde geohydrologische aanpak van piping. Piping had altijd al de aandacht, maar doordat maatregelen steeds lastiger zijn in te passen, loont het om te innoveren. We kijken of we kunnen besparen op pipingbermen en zo minder ruimte in beslag hoeven te nemen.’

Eddy van Haastregt

werkt namens Van Oord als innovatiemanager in het innovatiepartnerschap bij project Sterke Lekdijk

Na 1000 jaar dijken bouwen zijn we nog steeds aan het innoveren

Wat is een aandachtspunt bij innoveren?

Eddy ‘Dat het geen doel op zich wordt, maar dat je innovaties gebruikt om je projectdoelstellingen te bereiken. Het moet echt meerwaarde creëren ten opzichte van conventionele oplossingen. Met dat als uitgangspunt ben ik een groot voorstander van ‘comply or explain’. Waterschappen worden daarmee uitgedaagd om écht na te denken over innovaties met een groot potentieel rendement voor het project en op programmaniveau. Het moeten uitleggen als je een innovatie niet wilt toepassen, stimuleert.’ Ton ‘Ik vind het met comply or explain soms wel een zoektocht hoor. Moet je nou echt met al die innovaties aan de slag? Innovaties kunnen ook op gespannen voet staan met de focus die nodig is om in 2025 de dijk veilig te hebben. Ik ben van de 80/20-regel. Is er niet ook iets voor te zeggen om vol voor 2 innovaties te gaan? Liever 2 innovaties goed doen dan 10 half of met vertraging doordat je teveel hooi op de vork hebt genomen.’ Eddy ‘Dat is ook zoeken. Ik kan vertellen hoe we focus hebben aangebracht in het aantal innovaties bij de Sterke Lekdijk. Eerst hebben we in de tenderfase met 3 innovatiepartners en meer dan 10 onderaannemers nagedacht over alle innovaties die dijkversterkingsprojecten kunnen toepassen op het gebied van piping en macrostabiliteit, de 2 grootste problemen bij project Sterke Lekdijk. Daar kwam voor faalmechanisme piping een groslijst van 30 innovaties uit. Daaruit wilden we de meest kansrijke innovaties voor onze opgaven filteren. Dus hebben we door middel van een innovatiescan de veiligheidsopgave, ruimtelijke opgave en geotechnische ondergrond van de volle 55 kilometer van ons traject in beeld gebracht. En vervolgens hebben we beoordeeld in welke mate de innovaties van de groslijst kunnen helpen bij het behalen van onze programmadoelstellingen. Uiteindelijk hebben we nu 7 productinnovaties voor piping geselecteerd die zo’n grote bijdrage kunnen leveren dat we ze meenemen.’

Ik kijk ook erg uit naar een volgende HWBP Kennis- en innovatiedag

Wat is nodig om beter te innoveren?

Ton ‘Dat wij dijkwerkers bij elkaar komen. Er gebeurt waanzinnig veel in het hele land. En dan heb ik het nog niet eens over alle innovaties die plaatsvinden zonder dat daar dat label op zit. De ene noemt het optimalisatie, de andere innovatie. Als we nu allemaal zonder dat we het van elkaar weten dezelfde innovaties gaan onderzoeken, zijn we volgens mij niet efficiënt bezig. Eddy en ik zitten nu bij elkaar voor dit dijkgesprek, maar door drukte is zo’n gesprek helemaal niet zo vanzelfsprekend. Daarom kijk ik ook erg uit naar een volgende HWBP Kennis- en innovatiedag.’ Eddy ‘Precies, het is zo belangrijk; experts bij elkaar brengen, beschikbare kennis en initiatieven inventariseren en kijken waar de hiaten zitten. Maar zoals Ton ook zegt, in de praktijk is het best lastig. Iedereen zit altijd tot aan zijn nek in zijn eigen project. Voor buurten bij andere projecten om te weten welke ontwikkelingen daar gaande zijn, is dan vaak geen ruimte, terwijl het zo belangrijk is. Daarom ben ik blij dat we bij Sterke Lekdijk aan het begin de tijd hebben kunnen pakken om met kennissessies uit te zoomen, om zo ook te voorkomen dat we energie steken in iets wat al in een ander project loopt. De geohydrologische aanpak van piping uit Tons project is er zo een. Voor ons een heel interessante innovatie. Maar omdat ze het bij de Meanderende Maas al aan het onderzoeken zijn, gaan wij dat niet dunnetjes overdoen. Dan kunnen we beter aangehaakt blijven en in de gaten houden of we iets met de door hun ontwikkelde kennis kunnen.’

Kijk wat haalbaar is en neem het HWBP-begeleidingsteam daarin mee

Hebben jullie iets aan dit gesprek over ervaringen?

Ton ‘Het stimuleert mij in elk geval om collega’s als Eddy meer op te zoeken. Heel interessant om zo bij te praten. Of en hoe zijn ervaringen met de innovatiescan direct toepasbaar zijn in ons project, weet ik nog niet. Wat ik wel weet is dat wij net als bij de Sterke Lekdijk moeten kiezen wat we wel en wat we niet verder gaan uitwerken.’ Eddy ‘Waar je misschien wel iets aan zou kunnen hebben, zijn de rodedradennotities over rekenregels voor piping, macrostabiliteit en erosie die het HWBP, Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving en Deltares gemaakt hebben. Die geven een hartstikke mooi beeld van waar nog blinde vlekken zitten in de rekenregels en faalpaden. En welke initiatieven er al lopen op die blinde vlekken. Ook voor andere dijkwerkers die dat interessant vinden: ze zijn te vinden via de website van het HWBP en de LinkedIn-community ‘Dijken van innovaties’. Ook de Innovatieversneller kan je helpen als je overzicht of advies nodig hebt. Maar ik snap je terughoudendheid, Ton. Jullie project is een fase verder dan dat van ons.’ Ton ‘Ja, precies. En er is een tijd voor divergeren en een tijd voor convergeren. Hoe verder je in je project komt, des te minder ruimte er is om er nog van alles bij te halen.’ Eddy ‘Ook bij ons zal dat omslagpunt komen.’ Ton ‘Als je de dag voor de uitvoering nog wil divergeren, krijg je je project niet af. Daarom vind ik het belangrijk om bij het maken van een schifting tussen welke innovaties je wel en niet onderzoekt, rekening te houden met de projectfase waarin je zit. Kijk wat haalbaar is en neem het HWBP-begeleidingsteam daarin mee. Maar die rodedradennotities stop ik in elk geval in mijn zak, Eddy! Dat is alvast een goede quick win.’

De Innovatie­versneller

Het projectteam de Innovatie­versneller werkt aan een voor iedereen toegankelijk landelijk totaaloverzicht op het gebied van dijkinnovaties en nieuwe kennis. Zo kunnen we nog beter de verbinding leggen tussen projecten, innovaties en de impact daarvan op het HWBP-programma. Begin 2021 is de Innovatieversneller opgestart om de toepassing en doorwerking van innovatieve oplossingen in het HWBP te stimuleren en te versnellen. Naast onze verbindende rol, ondersteunen we projecten als er vragen zijn over innovatie binnen een project, en begeleiden we onderzoek naar het oplossen van kennishiaten bij innovatieve toepassingen die nog een concrete specifieke slag nodig hebben. Door inzet van de Innovatieversneller kunnen innovaties – via de HWBP-projecten – efficiënt worden (door)ontwikkelt. We helpen projecten bij kennisontwikkeling in hun eigen project en bij het verspreiden van kennis naar andere projecten. Ook ondersteunen we bij de start van een innovatie bij het inschatten van de kansrijkheid ervan en wat er, afhankelijk van het stadium, verder nodig is. Bijvoorbeeld pilots of proeven. Heb je vragen over innovatie binnen jouw project? Neem contact met ons op, bekijk de projectpagina of volg ons via LinkedIn.