Vertrouw op je ontwerpersgevoel

De kunst van een goed ontwerp

illustraties: Waterschap Rivierenland

Het ontwerpen van een dijk is als het leggen van een incomplete duizendstukjespuzzel zonder voorbeeldplaat. Bert de Wolff, technisch manager Primaire Keringen bij Waterschap Noorderzijlvest en Bianca Hardeman, senior adviseur Techniek en Innovatie bij het HWBP, bespreken de kunst van een goed ontwerp.


Bert de Wolff

Technisch manager Primaire Keringen Waterschap Noorderzijlvest


Bert: ‘Wat een ontwerp goed maakt? Dat is een grote vraag …’ Bianca: ‘Een goed ontwerp voldoet in elk geval aan alle normeringen. Ook duurzaamheid, integraal ontwerpen en het zo veel mogelijk toepassen van nieuw ontwikkelde kennis zijn belangrijk. En vanuit de subsidieregeling is het belangrijk dat het ontwerp voldoet aan de criteria van sober en doelmatig. Concreet betekent dit een passende dijk in de omgeving die niet meer kost dan noodzakelijk.’ Bert: ‘Het is mijn nachtmerrie dat ik net een dijk heb opgeleverd en hij bij de volgende toetsing weer afgekeurd wordt. Je ontwerpt scherp, maar ook weer niet zo robuust dat het te duur wordt. Daar moet je een goede balans in vinden.’ Bianca: ‘Een goed ontwerp … Daar valt eigenlijk geen eenduidig antwoord op te geven.’ Bert: ‘Er zijn heel veel verschillende technische leidraden waarvan niet altijd duidelijk is wat vigerend is. Er zijn ook zoveel aspecten. Techniek, ruimtelijke kwaliteit, duurzaamheid. En elk waterschap, elke dijk, heeft andere uitdagingen. Van piping en circulariteit tot hydraulische waardes en natuurbehoud. En hoewel we in Nederland al honderden jaren dijken ontwerpen, zijn er nog verbazingwekkend veel kennisleemtes. Kennis blijft in ontwikkeling.’ Bianca: ‘Dat is wat het zo ingewikkeld maakt.’ Bert: ‘En zo leuk.’


Bianca Hardeman

Senior adviseur Team Techniek, Kennis en Innovatie


Hoe ga je om met kennisleemtes? De normering van dijken van klei met gras erop is daar een voorbeeld van, zegt Bert. ‘Daar zijn er veel van en ze kunnen behoorlijk sterk zijn. Maar de nieuwe normering en rekensoftware die we gebruiken om de erosiebestendigheid van een dijk te bepalen, neemt de aanwezigheid van die kleilaag niet mee. Het gevolg? Om aan de normering te voldoen, moet je harde bekleding van bijvoorbeeld zetsteen of asfalt aanbrengen. Lelijk, duur en zonde, want misschien is de dijk zonder of met minder harde bekleding eigenlijk ook al sterk genoeg.’ Bert en Bianca werken nu samen aan een innovatieproject om met proeven in de Deltagoot van Deltares te onderzoeken hoe sterk die kleidijk met gras aan de buitenkant nou echt is.

Bert: ‘Nu al blijkt dat die grasbekleding veel langer mee kan dan de cijfers die we hanteren. Waarschijnlijk kunnen we straks de rekenmodellen aanpassen. En hier een betere en duurzamere dijk ontwerpen.’

‘Kennisleemtes, daar lopen dijkwerkers overal tegenaan’, stelt Bianca. ‘Bij elk faalmechanisme zijn er wel dingen die we niet nog niet weten. En zoals uit Berts voorbeeld blijkt, kampen de opstellers van de rekenmodellen die houvast moeten bieden ook met onzekerheden. Met proeven verrijken we de kennis. Zoals in het oosten van het land waar veel zanderige dijken met gras erop liggen. Ook dat zit nog niet goed in de rekenmodellen, waardoor ze veel conservatiever mee worden genomen dan iedereen terecht vindt. En ook daarmee lopen nu proeven.’ Dat er nog veel onzekerheden zijn, is een gegeven, volgens Bianca en Bert.

De vraag is hoe je ermee omgaat. Wat denken zij dat kan helpen?

1. Ga in gesprek over innovaties

‘De afgelopen jaren hebben we met elkaar veel kennis en mogelijke innovatieve oplossingen ontwikkeld. De opdracht voor de komende jaren is het toepassen daarvan’, zegt Bianca. ‘Dat doen we door een nieuw proces met de HWBP Kennis- en innovatieagenda. Ik denk dat nog niet alle waterschappen daarvan afweten. Als je een innovatieve oplossing ziet waarbij dijkversterkingsprojecten op grotere schaal gebaat zijn, dan kan het HWBP je daarin steunen. Dus ga in gesprek.’


2. Kijk om je heen voor expertise

'Misschien een open deur, maar zoek de kennis op, ook als dat buiten je organisatie is’, tipt Bert. Hij pleit voor het delen van bevindingen tussen waterschappen die worstelen met dezelfde vraagstukken. ‘En er is een onafhankelijk Adviesteam Dijkontwerp met specialisten op verschillende vakgebieden vanuit kennisinstituten, marktpartijen en waterschappen’, vult Bianca aan. ‘Ook zij kunnen heel praktisch met je meedenken.’ Durf ook af te gaan op het advies van experts, zegt Bert. ‘Wij hebben in het noorden bijvoorbeeld veel te maken met onzekerheden rondom hydraulische randvoorwaarden, waarvoor maar een handjevol mensen echt de modellen kan doorgronden. In plaats van alles onderzoeken en onderbouwen met berekeningen, waar simpelweg niet altijd tijd of budget voor is, kun je het advies van die experts meenemen in de toe te passen uitgangspunten voor je dijkontwerp.’


3. Vertrouw op je ontwerpersgevoel

Verder raadt Bert collega-dijkwerkers ook aan om niet altijd blind te varen op modellen. ‘Als je twijfels hebt bij wat uit de modellen komt, vertrouw dan op je ontwerpersgevoel.’ Bianca: ‘Ik weet dat er een projectteam is dat er zo van overtuigd was dat de modellen fouten of conservatismes bevatten, dat ze besloten de dijk maar voor 25 jaar te versterken.’ ‘Dat waren wij’, lacht Bert. ‘Bij de dijkverbetering Eemshaven-Delfzijl. Volgens de modellen moesten wij rekenen met golven die fysisch onmogelijk zijn en zouden we de dijk 4 meter moeten verhogen. Toen hebben wij samen met het HWBP besloten een kortere periode aan te houden zodat we de dijk minder ingrijpend hoefden te versterken. We meten de komende jaren de golfcondities in de Eems en verwachten over 10 jaar met een hele reeks aan data te kunnen aantonen dat er een fout zit in de modellen en dat de dijk die we voor 25 jaar hebben ontworpen toch 50 jaar meegaat. En het mooie is dat dit meten een innovatie is die het HWBP 100 procent financiert.’ Bianca: ‘Zo’n voorbeeld geeft mij nou energie. Samen nadenken over lastige issues, nieuwe kennis aanboren en dat breder trekken zodat we samen verder komen. In ons vak valt nog zoveel te ontdekken.’


Adviesteam Dijkontwerp

Het Adviesteam Dijkontwerp is opgericht om projecten en het HWBP te ondersteunen bij vragen over de toepassing van de overstromingskansbenadering en de nieuwe kennis die daarmee samenhangt. In het adviesteam hebben we specialisten op verschillende vakgebieden vanuit kennisinstituten, marktpartijen en waterschappen samengebracht. Met dit team beantwoorden we adviesvragen, challengen we projecten en zijn we beschikbaar om over een project te sparren. Bij elke vraag wordt bekeken welke disciplines nodig zijn voor een praktisch toepasbaar en integraal advies. Dit najaar bezoekt het Adviesteam Dijkontwerp projecten die in een faseovergang zitten om te kijken waar we ondersteuning kunnen bieden. Dit kan de omgang met een kennisleemte betreffen, maar bijvoorbeeld ook het challengen van de ontwerpuitgangspunten. Is dit ook interessant voor jouw project? Neem contact met ons op via info@adviesteamdijkontwerp.nl.