Hebben jullie een voorbeeld van hoe het op tijd meenemen van gebiedsontwikkeling in de scopebepaling mis of juist goed kan gaan?

Lodewijk ‘Het programma HWBP Noordelijke Maasvallei, waar 16 projecten onder vallen, is eigenlijk met een verkeerde scope gestart, omdat de focus aanvankelijk vooral lag op de hoogwaterveiligheidsopgave. Het Waterschap Limburg was volop bezig met het vaststellen van dijkhoogtes en de positie van dijktracés, terwijl tegelijkertijd bij bewoners en andere stakeholders de weerstand tegen het project begon te groeien omdat ze hun belangen niet terugzagen. Het waterschap heeft gelukkig op tijd de projectdoelstelling breder gedefinieerd, en de werkwijze en projectteams aangepast en uitgebreid met landschapsarchitecten, waardoor de projecten vanaf dat moment een veel integraler karakter kregen.’ Regina ‘Je was ook betrokken bij de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum, een ander project van Waterschap Limburg, hoe ging het daar?’ Lodewijk ‘Ooijen-Wanssum is voor mij hét voorbeeld van een succesvol integraal project. Ik heb daar voor de aannemerscombinatie ‘Mooder Maas’, in de rol van coördinerend landschapsarchitect, met veel plezier aan gewerkt. In dat project versterkten een aantal zaken elkaar. Een excellente opdrachtgever bracht verschillende deelprojecten bij elkaar in 1 gebiedsontwikkeling en bood ruimte voor planaanpassingen en innovaties door de aannemer. Door te sturen op een neutrale grondbalans en heel goed te kijken naar de karakteristiek van het gebied ‘de terrassenmaas’ konden we 2 nieuwe dijktypen – de steilranddijk en de hoge gronddijk – ontwikkelen die een meervoudige winst hebben opgeleverd. We konden gebiedseigen grond benutten voor de waterkering en de CO2-uitstoot verlagen. Het waterschap kreeg minder beheerareaal. We verloren minder agrarische grond, behaalden natuurwinst en wonnen aan ruimtelijke kwaliteit door een veel betere inpassing van de waterkering. En tot slot konden we het project realiseren voor een lager budget. Dit project bewijst de stelling: integraal ontwerpen, levert geld op.’

Hebben jullie ideeën over hoe je je project het beste kunt aanvliegen als er een rol is weggelegd voor gebiedsontwikkeling?

Regina ‘Samenwerking is natuurlijk cruciaal. Tussen overheden en omgevingspartijen, én binnen het projectteam.’ Lodewijk ‘Voor die ‘externe’ samenwerking is ontwerpend onderzoek mijn gouden tip. Daarin schetst de landschapsarchitect al in de startfase mogelijke oplossingsrichtingen en de eerste planvoorstellen zodat voor alle partijen zichtbaar wordt ‘wat zou kunnen’. Zo komen de teamleden tot ideeën waar ze anders niet of pas veel later, op gekomen waren. ‘Ooooh zo zou het ook kunnen!’, hoor je dan.’ Regina ‘Dat ontwerpend onderzoek hoeft trouwens absoluut niet veel tijd te kosten. In het pilotproject ‘Integrale Scopebepaling Waterveiligheidsopgave’ waren we er met 3 ontwerpateliers in een paar maanden uit. Het was geweldig om te merken hoe de partijen al schetsend en pratend tot andersoortige oplossingen kwamen. Zo liet een medewerkster van Staatsbosbeheer een plan zien waarmee ze het waterpeil omhoog wilde brengen ten behoeve van de weidevogelstand. Dit bleek positieve invloed te hebben op de waterveiligheidsopgave en tot andere, doelmatiger oplossingen te kunnen leiden. De landschapsarchitect bracht het idee meteen in beeld met een schets. Iedereen blij. De technisch manager vroeg zich hardop af waarom we niet altijd zo werken.’ Lodewijk ‘Die integrale planaanpak vraagt wel wat van een projectteam. Je hebt een team nodig dat dat aankan. Dat elkaar inspireert. Mensen die elkaars perspectief willen leren kennen en die andere werkvelden ook kunnen begrijpen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.’

Wat hopen jullie voor de toekomst?

Lodewijk ‘Dat de betrokkenen bij een gebiedsontwikkeling bereid zijn om de verschillende financiële stromen in 1 pot te stoppen. Dan ontstaan zoveel meer mogelijkheden om echte integrale plannen te ontwerpen. Daarvoor moeten de schotjes tussen de verschillende budgetten worden weggetrokken. En dat is niet makkelijk. Daar is onderling vertrouwen en bestuurlijke moed voor nodig.’ Regina ‘Je ziet dat vanuit het rijk geïnitieerde programmatische aanpakken het partijen wat makkelijker maken om hun opgave in bredere context op te pakken. Bijvoorbeeld bij de langetermijnprogramma’s Eems-Dollard 2050, Rijke Waddenzee en de Programmatische Aanpak Grote Wateren, waarin samenwerkingen met de partijen uit de omgeving al tot stand zijn gebracht. En je ziet er prachtige resultaten ontstaan. Van bouwen met gebiedseigen grond tot natuurontwikkeling en blije bewoners. Allemaal mogelijk door gebiedsontwikkeling.’