Duurzaam door samenwerking
Duurzaamheid cadeau
Met een brede scope krijg je duurzaamheid cadeau, ondervond landschapsarchitect Hans van Engen (provincie Noord-Brabant) bij het project Meanderende Maas. Hij deelt zijn tips en ideeën over samenwerken met gebiedspartners.
Het project Meanderende Maas, waarbij de dijk wordt versterkt van Ravenstein tot Lith, stond van meet af aan in het teken van 3 pijlers: waterveiligheid, rivierverruiming en gebiedsontwikkeling. Het woord duurzaamheid stond daar niet tussen. ‘Dat had 5 jaar geleden nauwelijks prioriteit’, zegt Hans. ‘Dat kwam later pas. Maar het grappige is: gaandeweg kwamen we tot de ontdekking dat onze integrale manier van werken zich als vanzelf uitbetaalde in duurzaamheid.’
Kwaliteiten toevoegen Dankzij de brede scope van het project wordt duurzaam werken makkelijker. Dat komt in de eerste plaats door de grondstromen, legt Hans uit. ‘Die kunnen we door onze manier van werken slim lokaal organiseren. Zoals klei die vrijkomt door de rivierverruiming en natuurontwikkeling, gebruiken voor de dijkversterking. Daardoor besparen we enorm op transport en CO2-uitstoot.’ Een andere factor is de natuurontwikkeling. ‘Doordat we op grote schaal ooibossen ontwikkelen, zou op langere termijn best weleens het gehele project CO2-neutraal kunnen blijken. Dat zou geweldig zijn, zeker voor een project als het onze, dat zijn wortels heeft in klimaatverandering.’
Integraal samenwerken in de praktijk In Meanderende Maas werken 10 projectpartners samen: de waterschappen Rivierenland en Aa en Maas, de gemeenten West Maas en Waal, Oss en Wijchen, Rijkswaterstaat, Natuurmonumenten, provincie Gelderland, provincie Noord Brabant en het Ministerie van I&W. Door die samenwerkingen kon het projectteam kwaliteiten aan het gebied toevoegen die afzonderlijk moeilijker, langzamer of niet tot stand zouden zijn gekomen. Maar hoe breng je zo’n samenwerking tot stand? En hoe ver ga je met het verbreden van je scope om kansen toe te voegen? ‘Niemand is tegen integraal werken, maar het in de praktijk écht doen is een tweede’, weet Hans. Hij geeft een paar tips vanuit zijn ervaring.
Tuig geen kerstboom met lolligheidjes op ‘Waterveiligheid was onze primaire opgave; daaraan werd niet getornd. Het is heel belangrijk om zo’n krachtige motor achter je project te hebben. Verder was het de kunst om af te wegen waarmee we het project verder zouden verrijken. Het moest geen kerstboom worden met lolligheidjes, maar een krachtig project met onderdelen die elkaar versterken.’
Rijker is niet per se duurder ‘Ik kan me erg vinden in het advies dat het College van Rijksadviseurs onlangs uitbracht: spreek niet van sóber en doelmatig, maar van slím en doelmatig. Als je niet oppast wordt sober namelijk vertaald naar karig. Terwijl je je plannen juist rijker zou moeten proberen te maken. En rijker hoeft niet te betekenen dat ze duurder worden. Een slimme combinatie kan juist veel voordeliger zijn dan wanneer je alles apart doet. En voor de meekoppelkansen die wij wilden realiseren, heeft het rijk MIRT-geld ter beschikking gesteld. Zo ontstond een financieringsstroom waarmee wij een beter plan konden maken.’
Vind je gebiedspartners
‘Het is eerst zaak dat je een goed beeld hebt van wie je lokale partners zijn. Dat je weet met wie je samenwerkingen aan kúnt gaan en met wie je een gedeelde opgave kunt vinden. Dan kun je kijken of je de handen op elkaar krijgt en middelen kunt alloceren. Integraal werken hoeft heus niet meteen zo groots en meeslepend te zijn als bij ons, laat dat je niet afschrikken; hetzelfde principe kan ook kleinschaliger.’
Buig je samen over een tekening ‘Een heel praktische: een tekening is een krachtig instrument om mensen bij elkaar te brengen. Met taal kun je langs elkaar heen praten, maar met concrete lijnen op papier zie je al snel: ‘Ooh, bedoel je dat? Zou je het niet zus of zo doen?’ Die methode hebben we in ons project nadrukkelijk ingezet. We hebben in ons gebied fysieke werkplaatsen gecreëerd waar niet alleen samenwerkingspartijen, maar ook andere stakeholders met elkaar zaten te schetsen. Dat leidde tot zoveel betrokkenheid. Het hielp ons in het beginstadium ook echt om gemeenschappelijke doelen te vinden met de partijen die nu samenwerkingspartners zijn.’
Haak partners zo snel mogelijk aan ‘Van begin af aan hebben wij gezegd dat we een brede insteek aanhielden. Dat we samenwerking met gebiedspartners belangrijk vonden. Dus hebben we elkaar in een vroeg stadium opgezocht. Hoe later in het proces je dat doet, hoe moeilijker het wordt om aan te haken.’