De aanpak
Water, bodem en ecologie sturend
Met het streven om de synergie te versterken tussen het HWBP en PAGW geven we invulling aan de rol van water en bodem sturend in de ruimtelijke ordening zoals die in Tweede Kamerbrief Water en Bodem Sturend is opgenomen.
In de Kamerbrief is een groot aantal structurerende keuzes opgenomen die we standaard zullen moeten doorvoeren in de maatregelen die we als HWBP en PAGW gaan nemen. PAGW hanteert de ecosysteembenadering als uitgangspunt, waarin water, bodem en ecologie sturend zijn. Dit betekent dat de eigenschappen van het watersysteem, de ondergrond en de ecologie leidend zijn. Op deze manier wordt rekening gehouden met de draagkracht van het systeem en kan men er slim gebruik van maken. Dit betekent dat we opgaven op het systeemniveau aanpakken en niet alleen lokaal oplossen voor een deelgebied.
In de Werkplaats HWBP-PAGW 2023 zijn inspirerende beelden en ideeën ontstaan van wat water en bodem sturend in combinatie met de ecosysteembenadering in de praktijk kunnen betekenen. Aansprekende voorbeelden zijn de omvorming van het Ketelmeer naar een Keteldelta en de Vechtstromen, een plan om de sponswerking te vergroten aan de bovenstroomse zijde van Zwolle. Zie de button “Ervaringen in de regio” voor meer informatie.
Water en bodem sturend
In de Praktijkgids van het College van Rijksadviseurs lezen we dit:
‘Water en bodem sturend begint met het streven om ingrepen zo sterk mogelijk te verweven met de natuurlijke processen van het water- en bodemsysteem. Deze samenhang maakt het systeem veerkrachtiger en minder kwetsbaar.
De gereedschapskist hiervoor bestaat uit bouwstenen die op een natuurlijke werking zijn gebaseerd. Denk bijvoorbeeld aan meanderende beeksystemen die water vertraagd afvoeren en daarmee veerkrachtiger functioneren tijdens extremen. Behoud en herstel van veensponzen, die water kunnen bufferen en gelijkmatig afvoeren. Of nieuwe vooroevers en dubbele dijkzones als robuuste waterkering tussen diepgelegen polders en stijgende zeespiegel.
Natuurlijke principes zijn bijvoorbeeld symbiose (samenwerking tussen organismen), kringlopen (niets gaat verloren), adaptatie (aanpassing aan veranderende omstandigheden) of veerkracht (weer terugveren na een calamiteit zoals brand of overstroming). We kunnen veel leren van deze strategieën waarmee de natuur zichzelf reguleert en in stand houdt. Ze vormen het fundament voor water en bodem sturend en de stappen voor een ontwerpende aanpak.
Zo'n vijftig jaar geleden groeide onder ruimtelijk ontwerpers het bewustzijn over de processen die onze omgeving bepalen. In Nederland leidde dat in de jaren negentig tot de lagenbenadering: de drieslag ondergrond, netwerk en occupatie. De natuurlijke gesteldheid (ondergrond) is het vertrekpunt. Vervolgens komen de infrastructurele netwerken aan de beurt (netwerk). Tot slot de manier waarop we het land gebruiken (occupatie), voor woningen, bedrijventerreinen, landbouwgronden of natuurgebieden. In de recente praktijk komen de ligging van netwerken en occupatie echter voornamelijk tot stand op basis van economische en technische logica, ondergrond speelt steeds minder een rol. Bij water en bodem sturend speelt die ondergrond júist een hoofdrol. Het is een sturend middel voor de netwerken en occupatie.’
Meer lezen? Artikel praktijkgids College van Rijksadviseurs
‘Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het probleem heeft veroorzaakt’
Albert Einstein